İş ekipmanlarının sağlıklı olarak işlevlerini yerine getirmesi ve tehlike arz etmemesi gerekmektedir. İmalatından sonra piyasaya arz edilen ekipmanların kurulum ve çalışma şartlarının ilgili standart ve üretici tavsiyelerine uygun olması gerekmektedir. Kurulum yapıldıktan sonra periyodik muayene incelemesinin ardından kullanıma alınması gerekmektedir. Düzenli olarak bakımları ve günlük, haftalık ve iş başlangıçlarında kullanıcı tarafından kontrol edilmelidir. Periyodik muayeneler kaza riskini en az seviyelere indirmek için zaruri bir ihtiyaçtır. Bu yazımızda Periyodik Muayene Nedir? Neden Önemlidir? Sıklığı hangi aralıklarda olmalıdır? konularını inceledik.
Periyodik Muayene Nedir?
İş ekipmanının, “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” ve ilgili standartlar göz önünde bulundurularak düzenli aralıklarda test, kontrol ve analiz işlemidir.
Periyodik Muayene Neden Yaptırılmalıdır?İş ekipmanlarının sağlıklı olarak işlevlerini yerine getirmesi ve tehlike arz etmemesi gerekmektedir. İmalatından sonra piyasaya arz edilen ekipmanların kurulum ve çalışma şartlarının ilgili standart ve üretici tavsiyelerine uygun olması gerekmektedir. Kurulum yapıldıktan sonra periyodik muayene incelemesinin ardından kullanıma alınması gerekmektedir. Düzenli olarak bakımları ve günlük, haftalık ve iş başlangıçlarında kullanıcı tarafından kontrol edilmelidir. Periyodik Muayeneler kaza riskini en az seviyelere indirmek için zaruri bir ihtiyaçtır. Kazaların işletme için maddi ve manevi yükü ile beraber hukuki açıdan zararları büyük olmaktadır. İş yeri çalışma ortamındaki risklerin bertaraf edilmesi işverene aittir. Kanun ve yönetmeliklerde açıkça ifade edilmektedir.
6331 Sayılı İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu 4. Maddesi;
İşveren’in çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla, işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izlemekle, denetlemekle ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlamakla ve risk değerlendirmesi yapmakla veya yaptırmakla yükümlü olduğunu belirtir.Uygunluk Değerlendirme KuruluşuMal Veya Hizmetlerin Niteliklerinin Tespit Edilmesi Amacı Ile Test, Analiz Ve Belgelendirme Yapan Kuruluştur.AkreditasyonUygunluk değerlendirme kuruluşunun ulusal ve uluslararası kabul görmüş teknik kriterlere göre faaliyet gösterdiğinin ilgili otorite tarafından onaylanmasıdır. Muayene Akreditasyon standardı TS EN ISO/IEC 17020‘dir.İş Ekipmanıİş ekipmanı bir işi yerine getirir iken kullanılan araç ve gereçlerin tümüdür. İş ekipmanlarının kullanımında sağlık ve güvenlik şartları yönetmeliği; “İşin yapılmasında kullanılan herhangi bir makine, alet, tesis ve tesisatı ifade eder” yönetmelikte periyodik kontrole tabi iş ekipmanları dört ana grupta toplanmıştır.İş Ekipmanları yönetmelik kapsamında birkaç başlık altında toplanmıştır. Bunlar;
Ek III Madde 2.1 Kaldırma Ekipmanları
Ek III Madde 2.2 Basınçlı Kaplar
Ek III Madde 2.3 Tesisatlar
Ek III Madde 2.4 Tezgahlar
Periyodik Muayene Sıklığı Nasıl Belirlenmelidir?Periyodik muayene sıklığı ile ilgili açıklama İş ekipmanlarının kullanımında sağlık ve güvenlik şartları yönetmeliği aşağıdaki gibidir.Ek III Madde 1.4 Periyodik kontrol aralığı ve kriterleri standartlar ile belirlenmemiş iş ekipmanlarının periyodik kontrolleri, varsa imalatçının öngördüğü aralık ve kriterlerde yapılır. Bu hususlar, imalatçı tarafından belirlenmemiş ise iş ekipmanının periyodik kontrolü, bulunduğu işyeri ortam koşulları, kullanım sıklığı ile kullanım süresi gibi faktörler göz önünde bulundurularak, yapılacak risk değerlendirmesi sonuçlarına göre, belirlenecek aralıklarda yapılır. Belirlenen periyodik kontrol aralığının bu Yönetmelikte belirtilen istisnalar dışında bir yılı aşmaması gerekir.Burada en çok dikkat edilmesi gerekli konu risk analizleri hazırlanırken kullanım sıklığı, çalışma koşulları, kullanıcıların bilinçli hareket etmeleri, bakım ve arıza kayıtlarının incelenmesi gerekmektedir. Yönetmelik, muayene aralıkları olarak en az yapılabilecek muayene sayılarını belirtilmiş. Daha sık muayenelerin yapılmamasının gerekçeleri iyi analiz edilmelidir. Sadece maliyet göz önüne alınması hatalı bir yaklaşım olacaktır.Kaldırma ve İletme AracıHerhangi bir yükü bulunduğu yerden kaldırıp yer değiştirerek bir başka yere indiren veya istifleyen gerektiğinde bu yükün yer değiştirme işlemini yükü kısa mesafelerde taşıyarak gerçekleştiren makinelere “Kaldırma ve İletme Aracı” denir.
Kaldırma Ekipmanları “kesikli taşıma işlemi” yapan araçlardır.İletme Ekipmanları ise “sürekli taşıma işlemi” yapan araçlardır.Kaldırma ve iletme ekipmanlarının periyodik kontrolleri, makine mühendisleri, makine veya metal eğitimi bölümü mezunu teknik öğretmenler ya da makine tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır. Söz konusu periyodik kontrollerde tahribatsız muayene yöntemlerinin kullanılması durumunda, bu yöntemler sadece TS EN ISO 9712 standartına göre eğitim almış mühendisler, teknik öğretmenler, teknikerler veya yüksek teknikerler tarafından uygulanabilir.”Kaldırma ekipmanlarına örnek olarak; Vinç, Caraskal, Forklift, Transpalet, Platform, Kule Vinç, Mobil Vinç, Hubzuğ, Trifor, Sapan, Kanca Altı Bağlantı Aparatları, İnşaat Cephe Asansörleri, Yürüyen Merdiven ve Bantlar vb. verilebilir.Kaldırma ekipmanı, yönetmeliğin belirlediği periyotları aşmayacak şekilde standartlarda ve üretici tavsiyesinde aksi belirtilmediği sürece iskeleler için en az 6 ayda bir diğer kaldırma ekipmanları için en az yılda bir muayeneleri yaptırılmalıdır. Bunun dışında ekipmanın kurulmasından sonra ilk kullanımdan önce, ağır bakım yapıldıktan sonra, uzun süre kullanım dışına alınmasından sonra kullanıma alınmadan önce, yer değiştirilmesinden sonra, kaza veya ramak kala olaylardan sonra yani ekipman üzerinden bir hasar olma şüphesinin hemen arkasından kullanım öncesi periyodik muayeneler tekrarlanmalıdır. Ekipmanın kullanım sıklığı, çalışma koşulları gibi sebeplerden dolayı risk analizi oluşturulması sürecinde muayene periyodu kısaltılarak üç ay veya altı ay gibi periyotlara çıkartılabilir.Basınçlı KaplarBasınçlı kaplar genel olarak 0,5 bar ve üzerindeki basınçlar altında çalışan ekipmanlara basınçlı kap denilmektedir.Basınçlı kap ve tesisatların periyodik kontrolleri, makine mühendisleri, makine veya metal eğitimi bölümü mezunu teknik öğretmenler ya da makine tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır. Söz konusu periyodik kontrollerde tahribatsız muayene yöntemlerinin kullanılması durumunda, bu yöntemler sadece TS EN ISO 9712 standartına göre eğitim almış mühendisler, teknik öğretmenler, teknikerler veya yüksek teknikerler tarafından uygulanabilir.”Basınçlı kaplara örnek olarak; Kara Tankerleri, Sanayi Gazı Depolama Tankı, Parlayıcı Patlayıcı Depolama Tankı, Otoklavlar, Genleşme Tankları, Buhar Kazanları, Kalorifer Kazanları, Hidroforlar, Kumaş Boyama Kazanları, Vidalı veya Pistonlu Kompresörler, Kızgın Yağ Kazanı, Hava Tankları, Kondens Tankı, Degazör, Pişirme Kazanları vb. verilebilir.Basınçlı kaplar, yönetmeliğin belirlediği periyotları aşmayacak şekilde standartlarda ve üretici tavsiyesinde aksi belirtilmediği sürece taşınabilir gaz tüpleri 3 yılda bir, sıvılaştırılmış gaz tankları yer altı ve yer üstü 10 yılda bir, LPG tanklarının emniyet ventilleri 5 yılda bir diğer tüm basınçlı ekipmanlar en az yılda 1 kez muayeneleri yaptırılmalıdır. Bunun dışında ekipmanın kurulmasından sonra ilk kullanımdan önce, ağır bakım yapıldıktan sonra, uzun süre kullanım dışına alınmasından sonra kullanıma alınmadan önce, yer değiştirilmesinden sonra, kaza veya ramak kala olaylardan sonra yani ekipman üzerinden bir hasar olma şüphesinin hemen arkasından kullanım öncesi periyodik muayeneler tekrarlanmalıdır.TesisatlarYönetmelikte tesisat olarak yangın, elektrik ve havalandırma tesisatlarından bahsedilmektedir.Elektrik tesisatı, topraklama tesisatı, paratoner tesisatı ile akümülatör ve transformatör ve benzeri elektrik ile ilgili tesisatın periyodik kontrolleri elektrik mühendisleri, elektrik eğitimi bölümü mezunu teknik öğretmenler, elektrik tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır.Yangın Tesisatı ve Hortumlar, Motopomplar, Boru Tesisatı , Yangın Söndürme cihazı, Havalandırma ve Klima Tesisatı periyodik kontrolleri makine mühendisleri, makine ve metal eğitimi bölümü mezunu teknik öğretmenler, makine tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır.TezgahlarMakine ve tezgâhların periyodik kontrolleri, makine mühendisleri, makine eğitimi bölümü mezunu teknik öğretmenler, makine tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır.Tezgahlara örnek olarak; torna tezgahı, freze tezgahı, matkap, pres, daire ve şerit testere, cnc, kaynak tezgahı, ağaç işleme tezgahları, vargel, planya vb.Elektronik kumanda sistemi ile donatılmış makine ve tezgâhların periyodik kontrolü; makine veya mekatronik mühendisi ile elektrik mühendisleri ve/veya bunların teknikerleri, makine, mekatronik veya elektrik eğitimi bölümü mezunu teknik öğretmenler tarafından birlikte yapılır.Kaynak : ElektrikPort
