1.Giriş
Jeneratör kullanımı madencilik endüstrisinin ayrılmaz bir parçasıdır. Madencilik sektörü, çoğu ülke gibi ülkemizin de gelirinin büyük bir bölümünü oluşturmakta ve jeneratörlerin kullanımı bu sektörde çok önemli bir unsur olmaktadır. Kömür, gaz, demir cevheri veya değerli metaller ülkenin işleyişinin çok önemli bir parçasıdır. Madenler çoğunlukla uzak bölgelerde bulunduğundan, genellikle doğal gaz boru hatlarına veya elektrik şebekelerine erişim gerektirir. Jeneratörler, madencilik sektörünün çeşitli yönlerini çalıştırmak için kullanılan enerjinin büyük bir kısmını oluşturur. Aslında jeneratörler madencilik sahalarındaki gücün yaklaşık yüzde 72’sini sağlamakla beraber matkapların, ekskavatörlerin ve daha birçok makinanın çalışmasına yardımcı olur. Yani bu jeneratörler, mineralleri ve diğer maddeleri çıkarmaya daha sonra da nakletmeye yardımcı olan devasa makinalara güç verir. Çoğu durumda, bu devasa makinalar bir seferde 300 tondan fazla malzeme çekebilmektedir.
Madencilik, enerji sağlamak için dünyanın doğal malzemelerini çıkarmaktadır ve ekonomimizin başarısı için kesinlikle gerekli olan bir iştir. Jeneratörlerin yardımı olmadan iş başarmak daha uzun sürebilir, daha verimli çalışmak için daha fazla insan gücü ve para gerektirebilir. Dizel jeneratörler madencilik endüstrisinde sıklıkla tercih edilen teçhizatlardır.
2.Jeneratör Seçiminde Nelere Dikkat Edilmeli?
2.1.Yükseklik ve Sıcaklık
Atmosferik koşullar jeneratörlerin içerisinde bulunan içten yanmalı motorların performansını etkilemektedir. Bu durumda jeneratör seti tasarlanmış olduğundan farklı bir atmosferik koşul altında çalıştığında, performansı üretici firma tarafından belirtilenden farklı olacaktır. Bu noktada güç düşümleri meydana geleceğinden, rakım ve sıcaklık değerleri bizim kayıp enerjimiz olacaktır. Örneğin bir maden sahasının 40 °C ve 1600 metrede olduğunu varsaydığımız bir jeneratör setinde kayıp yaşamamak adına, talep edilen gücün (1/0.95)’i kadar büyük bir jeneratör seti almalıyız.
2.2.Frekans ve Gerilim
Ülkeleri göre değişmekte olan frekans değerleri jeneratör seçimde temel kriterlerden biridir. Ülkemizde 50Hz olarak kullandığımız frekans, dünya genelinde bazı ülkelerde 60Hz olarak kullanılmaktadır. Gerilim konusu ise yine ülkelere ve beslenecek yüke göre değişen bir kavramdır. Örneğin yurt içerisinde prizlerimizde kullandığımız gerilim değeri 220V’tur.
2.3.Diğer Kriterler
- Minimum jeneratör seti yükü/kapasitesi
- Maksimum izin verilen adım gerilim düşümü
- Maksimum izin verilen adım frekans düşümü
- Elektrik motor start(demeraj katsayısı, verim, vb.)
- Beslenecek yükler(Non Linear, Harmonik ihtiva eden vb.)
3. Madencilik Sektöründe Kullanılan Jeneratörler İçin Opsiyonlar
- Kabinli setler için hava emiş filtre sistemi
- Bina içi sistemler için hava emiş filtre sistemi veya IP44 alternatör kullanımı
- Yakıt-su ayırıcı filtre
- Soğuk bölgeler için ısıtıcı sistemleri
- Sıcak bölgeler için tropikal radyatör seçimi
4. Madencilik Sektöründe Hibrit Çözümler
Özellikle madencilik sektöründe uygun alanın fazla olması sebebi ile Hibrit Jeneratörler tercih sebebi olabilmektedir. Sistemin çalışma prensibi DC besleme gerilimi üzerine kurulu olup, çalışma voltajı 48VDC’dir. Yenilenebilir enerji kaynaklarından güneş enerjisi ve rüzgar enerjisi, optimum seviyede belirlenmiş olup, uygun şartlarda jeneratörün devreye girmesine gerek kalmaksızın yükü beslemeye uygun niteliktedirler. Güneş ve rüzgâr enerjisinin yetersiz olduğu zamanlarda, akü bankası deşarj olarak yükü beslemekte ve enerjinin sürekliliği sağlanmaktadır. Akü bankasının belirli bir deşarj derinliğine indiği noktada dizel jeneratör devreye girerek hem yüke aktarılan enerjinin sürekliliği sağlanmakta, hem de akü bankası şarj edilerek yeniden kullanılabilir hale getirilmektedir. Bununla birlikte, akü bankasının daha uzun ömürlü olması için, akü deşarjına kısıtlamalar getirilmiştir. Akü bankasının % 50 deşarj derinliğinin altına inmesi engellenerek, hem ömrünün daha uzun olması sağlanmakta hem de jeneratörün çalışma süresi minimum seviye de tutulmaktadır.
Ayrıca akü bankasının sıcaklık faktöründen kötü yönde etkilenmemesi için sisteme monte edilen pano kliması için ve aynı zamanda aydınlatma ve yedek AC güç çıkışı için bir adet invertör sisteme adapte edilmiştir. Hibrit jeneratör sisteminin çalışma prensibini gösteren bir şema aşağıda paylaşılmıştır.
5. Kaynaklar
TS ISO 8528-1: Gidip gelme hareketi içten yanmalı motorla tahrik edilen alternatif akım jeneratör grupları. Bölüm 1: Uygulama, beyan değerleri ve performans
TS ISO 8528-2: Gidip gelme hareketli içten yanmalı motorla tahrik edilen alternatif akım jeneratör grupları. Bölüm 2: Motorlar
TS ISO 8528-3: Gidip gelme hareketli içten yanmalı motorla tahrik edilen alternatif akım jeneratör grupları. Bölüm 3: Jeneratör grupları için alternatif akım jeneratörleri
TS ISO 8528-4: Gidip gelme hareketli içten yanmalı motorla tahrik edilen alternatif akım jeneratör grupları. Bölüm4: Kontrol tertibatı ve bağlama donanımı
TS ISO 8528-6: Gidip gelme hareketli içten yanmalı motorla tahrik edilen alternatif akım jeneratör grupları. Bölüm 6: Deney Metotları
TS ISO 8528-7: Gidip gelme hareketli içten yanmalı motorla tahrik edilen alternatif akım jeneratör grupları. Bölüm 7: Tasarım ve şartname için teknik bildirimler
Teksan Jeneratör Blog Yazısı
