Enerji iletiminde, kesintisiz enerji, kalite ve güvenilirlik ön plandadır. Bu sebeple ki enerji iletim hatları için özel olarak günümüze kadar birçok komponent üretilmiştir. Bu yazımızda yüksek gerilim hatlarında kullanılan önemli malzemeleri konu alacağız.
Enerji Nakil Hatları Koruma Malzemeleri
Elektrik santralleri genellikle tüketicilere uzak yerlere tesis edilirler. Bu nedenle tüketicilere kaliteli ve kesintisiz enerji iletmek günümüze kadar şart bilinmiştir. Ülkemizde ilk kez enerji iletimi 1902 yılında tesis edilmiştir. Bu tesis Tarsus’ta mini santral tipinde değirmenden 2 kW gücünde elektrik elde edilerek nakil hattı sayesinde enerji şehre taşınmıştır. Ardından İstanbul Silahtarağa Santrali ve daha sonraları çeşitli santraller kurularak enerji potansiyeli günümüze kadar ulaşmıştır.
Enerji iletiminin kaliteli ve kesintisiz olması şarttır demiştik, böylelikle birçok Koruma elemanları üretilmiştir. Koruma elemanları şunlardır; Koruma iletkeni, ark boynuzları, ark koruma halkaları ve kuşkonmazlardır. Koruma elemanları sadece enerji nakil hatlarında kullanılmaya sınırlı kalmayıp aynı zamanda Şalt Sahalarında da kullanılmaktadır. Nakil hatlarında kullanılan diğer parçalar ise; Spacerler, ikaz topları, camperler ve damperlerdir. Verilen bu dört parça koruma amaçlı olmayıp sadece ihtiyaca göre tesis edilirler.
Koruma İletkeni
Koruma iletkenleri enerji nakil ve şalt sahalarında tesisin topraklamasını yapmaktadır. Ayrıca bu iletken üzerinden trafo merkezleri arasında iletişimde sağlanmaktadır. Koruma Iletkenine orta ve yüksek gerilim hatlarının en üst kısmında görülür. Koruma iletkeninde enerji yoktur, kuşlar genellikle koruma iletkenine konarlar.
Ark Boynuzları
Enerji nakil hatlarında ve trafo merkezlerinde Izolatörü korumak için monte edilirler. Ark boynuzlarının görevi iletkende veya trafo buşinglerinde kısa devre ya da ark atlaması meydana geldiğinde bu arkın, izolatöre zarar vermeden toprağa akmasını sağlamaktır.
Ark Koruma Halkası
Ark çemberleri ark boynuzları ile aynı görevdedir. Buna ek olarak izolatör üzerinde gerilim dağılımını düzgünleştirdiğinden Koronayı azaltma gibi bir görevi de vardır.
Kuşkonmazlar
Kuşların enerji nakil hatlarına yuva yapması istenmeyen bir durumdur. Çünkü hat güvenliğini tehlikeye sokmaktadır. Buna istinaden kuşların konmasına yuva yapmasını engellemek için ”V” şeklinde dikene benzer kuşkonmaz parçası üretilmiştir. Kuşkonmazlar genellikle izolatörlerin konsol ile irtibat noktasında tutturulur ve putrel pilon direklerin konsollarına sıra ile monte edilirler.
Spacer, Damper Ve Camper
Space İngilizce de ”boşluk” anlamındadır. Anlamından da anlaşıldığı gibi aynı faza ait iletkenlerin birbirlerine değmemesi, aralarında boşluk olması istenir. Böylece iletkenler birbirine çarpsa dahi zedelenmezler. Her 50-70 metre aralıklarla iletkenlerin arasına monte edilir. İletken sayısına göre 2’li 3’lü 4’lü 5’li ve 6’lı olabilir.
Damper ise titreşim Amortisörüdür. Yüksek gerilim iletkenlerine rüzgar etki ederek titreme ve salınım yaptırır ve bu da direk cıvatalarının gevşemesine neden olmaktadır. Damperin görevi titreşimleri sönümle işlemidir. İzolatörlerden 1 veya 1,5 metre geri ve ilerisine monte edilirler.
Camper ise orta ve yüksek gerilim durdurucu görevi yapan direklerde iletkenleri birleştirmek için kullanılır. Camperin bir diğer ismide ”gevşek irtibat”tır.
İkaz Topları
İkaz küreleri yüksek gerilim enerji nakil hatlarının koruma iletkenlerinde 4 kg ağırlığında kırmızı beyaz renkte top büyüklüğünde olup görevi helikopter pilotlarının iletkeni fark edebilmesini sağlamaktadır. Alüminyumdan imal edilmişlerdir ve Radarda görülebilir büyüklüktedir.
Kaynak:
