AEEE Nedir? Atık Yönetimi neden yapılmalıdır?
Yararlı ömrünü tamamlamış veya arıza nedeniyle kullanılamaz hale gelen elektrikli ve elektronik eşyalar, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya (AEEE) olarak adlandırılır. Kısaca “Ömrünü tamamlamış elektrik ile çalışan her türlü eşya” dır. Bu tanım; buzdolapları, klimalar, cep telefonları, bilgisayar ve bilişim araç gereçleri, aydınlatma gereçleri, matkap, tartı, saç kurutucular, süpürge, mutfak robotları vb küçük ev eşyaları gibi çok çeşitli ve geniş bir eşya grubunu kapsamaktadır.
Elektrikli ve elektronik ürünlerin atık hale geldikten sonra doğru tesislerde geri kazanım/bertaraf sürecine kazandırılmaları önemlidir. Çünkü elektrikli ve elektronik eşyalar atık hale geldikten sonra, içeriğindeki metal, plastik, cam ve geri kazanılabilen diğer kısımlarının mümkün olduğunca geri kazanılması ve bileşenlerinde bulunan zararlı maddelerin de uzaklaştırılması gerekir.
Çöpe atılan veya izinsiz toplayıcılar tarafından toplanan atık elektrikli ve elektronik eşyalar (AEEE) uygun olmayan yöntemlerle parçalandığında içerdikleri tehlikeli maddeler, çevre ve insan sağlığına zarar verebilirler. Bu nedenle atık hale gelen ürünlerin toplanması, işlenmesi, tehlikeli kısımlarının çevre kirliliği yaratmayacak şekilde bertarafı bu konuda Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca yetkilendirilmiş kuruluşlarca lisanslı tesislerde yapılmalıdır.
Atık Elektronik Eşyalar ile ilgili ülkemizdeki yasal mevzuat hangisidir?
Elektrikli ve elektronik eşyaların üretiminden nihai bertarafına kadar çevre ve insan sağlığının korunması amacıyla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanan Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği 22.05.2012 tarih ve 28300 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik elektrikli eşya üreticilerine, dağıtım ve satış kanallarına, belediyelere, AEEE işleme tesislerine ve tüketicilere çeşitli yükümlülükler getirmektedir.
Atık yönetimi sisteminin kurulması ile ilgili en büyük sorumluluk piyasaya ürün süren üreticilere düşmektedir. Üreticiler atıkların toplanması, işlenmesi ve bertaraf edilmesi amacıyla bir sistem kurmak ve sistem maliyetlerini karşılamakla yükümlüdür. Benzer şekilde elektrikli ürün satışı yapan dağıtıcılar ise atıkların toplanabilmesi için atık toplama kutusu bulundurmak, tüketiciyi bu konuda bilgilendirmek ve toplanan atıkları kurulan sistemlere vermekle yükümlüdür.
AGİD Yetkilendirilmiş Kuruluşu ?
AGİD İşletmesi, AEEE (Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya) Yönetmeliğinden kaynaklanan üretici yükümlülüklerin ortak bir sistemde, optimum maliyetler ile yerine getirilmesi amacıyla kurulmuş olup kar amacı gütmeyen bir organizasyondur. AGİD, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 10 Kasım 2015 tarihinde 5. Grup Aydınlatma Ekipmanları ve 6. Grup Küçük Ev Aletleri, Elektrikli ve Elektronik Aletler, Oyuncaklar, Eğlence ve Spor Ekipmanları, İzleme ve Kontrol Aletleri ürünlerinin atık yönetimi ile ilgili Yetkilendirilmiş Kuruluş olarak görevlendirilmiştir. Ana hedefimiz, tüketicilere yönelik bilinçlendirme ve eğitim çalışmalarının gerçekleştirerek elektronik atıklar konusunda farkındalık yaratılması, verimli ve sürdürülebilir bir elektronik atık toplama sisteminin kurulması ve e-atıkların geri dönüşüm, geri kazanım ve bertaraf işlemlerini yürütülmesidir.
AGİD ne gibi faaliyetler yapıyor?
Belediyeler ile güçlü işbirliği çalışmaları yaparak son kullanıcıya ulaşmaya çalışıyoruz. Mevcut durumda 25 Belediye ile 10 milyona yaklaşan bir nüfusta hizmet vermekteyiz. Son üç yılda 12 binden fazla toplama ekipmanı ve 96 binden fazla bilinçlendirme malzemesi dağıttık. Okullarda bilgilendirme toplantıları, eğiticilerin eğitimi seminerleri yapıyor ve okullar arasında elektronik atık toplama yarışmaları düzenliyoruz. Muharlıklar ile Mahalleler Yarışıyor sloganı ile yürüttüğümüz farkındalık çalışmalarımız var. Fuar ve çevre şenliklerine katılıyoruz. Panel ve sempozyumlarda sunumlar yapıyoruz.
Kamuoyunda farkındalığın arttırılması amacıyla hazırlanan eğitici filmimiz RTÜK kararı ile “kamu yararına yönelik spot film olarak” kabul edilmiş ve kanallarda yayınlanmaya başlamıştır.
Belediyeler ile yapılan çalışmalarının yanı sıra sivil toplum kuruluşları, kamu kurum ve kuruluşlarıyla da işbirliğine giderek hem bilinçlendirme hem de atık toplama faaliyetlerine başladık. PTT, Milli Savunma Bakanlığı, otel birlikleri çalışma yaptığımız diğer kurumların arasında sayılabilir.
Evimizdeki e-atıkları ne yapmalıyız?
AGİD ve Belediyeler tarafından oluşturulan elektronik atık toplama merkezlerine atıkları bırakabilir, elektrikli ürün satış noktalarına eski ürünü teslim edebiliriz. Büyük ev eşyaları satın aldığımızda ise ürünü getiren bayi/servise ücretsiz olarak eski ürünü teslim edebiliriz.
AGİD olarak işbirliği yaptığımız Belediyeler ile tüketiciyi atık toplamaya teşvik edecek projeler yürütmekteyiz. Örneğin Ekim ayında startını verdiğimiz ve “Otizmin Yanındayız Geri Dönüşümle Yanınızdayız “ sloganıyla Ataşehirdeki CarrefourSA larda başlattığımız proje ile vatandaşlar elektronik atıklarını CarrefourSAlara getirerek otizmli çocukların eğitimine destek olabilirler.
Toplanan elektronik atıklar nereye gidiyor?
Toplanan elektronik atıklar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından lisanslandırılmış AEEE işleme tesislerine gönderilmektedir. Bu tesislerde atıklar öncelikle tehlikeli madde içeren parçalarından arındırılmakta ve ardından işleme prosesine sokulmaktadır. Söz konusu atıkların içeriğinde bulunan cıva, kurşun, fosfor vb zararlı maddeler bertaraf edilirken; demir, bakır, alüminyum, plastik gibi malzemelerde ekonomiye kazandırılmaktadır.
Maalesef doğru ve sistemli bir şekilde toplanamayan floresan lambalar, elektrik süpürgeleri, küçük ev aletleri, kişisel bakım cihazları ve diğer elektronik cihazların bertaraf edilmesi gereken kısımlarının doğaya bırakılmasıyla içlerinde bulunan tehlikeli maddeler çevre ve insan sağlığını olumsuz etkilemektedir.
